Trong nghệ thuật ẩm thực, ngoài hương vị món ăn thì cách bài trí món ăn cũng rất được người Nhật chú trọng và có thể nói gốm sứ Imari luôn là một trong những lựa chọn ưa thích của các đầu bếp Nhật Bản khi trang trí món ăn của mình.
Imari, thủ phủ của tỉnh Saga, là nơi tọa lạc của thị trấn Arita nổi tiếng với nghề gốm lâu đời cũng như những sản phẩm gốm rất đẹp ở nơi đây.
Cao lanh là loại đất sét có màu trắng, bở, có khả năng chịu lửa tốt với thành phần chủ yếu là khoáng vật kaolinit. Cao lanh là một trong những nguyên liệu quan trọng dùng để sản xuất đồ gốm sứ và những sản phẩm gốm sứ Imari thường dùng cao lanh lấy từ khu mỏ cao lanh Izumiyama ở thị trấn Arita. Các nghệ nhân tại gốm sứ Imari thường dùng sức nước trong công đoạn tán vụn đá cao lanh để tiết kiệm sức.
Sau khi cao lanh được làm nhuyễn, nghệ nhân sẽ cho nước vào bột cao lanh và giẫm lên hỗn hợp này hàng trăm lần để trộn chúng lại với nhau để tạo nên độ kết dính cần thiết. Màu trắng của nguyên liệu sẽ quyết định nên màu sắc thuần khiết của đồ sứ.
Công đoạn tạo dáng cũng không hề dễ dàng và yêu cầu người thợ phải dùng đến bàn xoay. Sau khi hoàn thành tạo dáng với bàn xoay, người thợ thường sử dụng một cái bào sắt để gọt dũa cho nhẵn lớp ngoài của vật. Sau đó, dựa vào âm thanh phát ra khi lấy tay gõ vào đồ vật để từ đó phán đoán được sức chịu nóng của nó.
Tiếp theo, người thợ đặt khuôn mẫu vào phía trong của vật cần tạo hình. Người thợ sẽ cẩn thận dùng lòng bàn tay ấn mạnh vật cần tạo hình đều đặn từ bên ngoài để nó phù hợp với khuôn mẫu bên trong. Với những đồ gốm sứ phức tạp hơn thì thường không sử dụng đến bàn xoay. Sau khi hoàn thành, sản phẩm sẽ được tráng một lớp men để giúp bề mặt sứ sáng bóng đẹp mắt.
Để sản phẩm được bền chắc hơn, người ta sẽ nung gốm sứ trong lò khoảng 40 giờ với nhiệt độ vào khoảng 1300 độ C. Khi được nung xong, sẽ đến công đoạn trang trí hoa văn. Nét vẽ thường khá thon nhọn, mỏng manh, thay thế lớp men trắng bên ngoài đồ sứ bằng những hình ảnh, họa tiết cầu kỳ, ấn tượng. Cuối cùng là bước sơn màu lên đồ sứ. Trên mẫu thô, bàn tay khéo léo của người thợ lướt những nét cọ mềm mại, nhẹ nhàng để cho ra những mảng màu hài hòa, rực rỡ nhất. Tất cả các thao tác đều yêu cầu độ chính xác và tỉ mỉ cao của người thợ
Điều khác biệt của gốm sứ Imari so với các loại gốm sứ khác là những sản phẩm không chỉ có chất lượng tốt, hình thức đẹp mà còn rất bền, rắn chắc.
Đồ gốm sứ Imari là hình ảnh tiêu biểu cho những sản phẩm gốm sứ có xuất xứ từ xứ sở mặt trời mọc và thương hiệu cũng như chất lượng của nó đã được nhiều chuyên gia lẫn những người đam mê gốm sứ thế giới khẳng định trong nhiều thế kỉ qua.
Thông thường, gốm sứ Imari được phân ra thành 2 loại chính là Sometsuke và Iro-e.
Có mặt từ rất sớm, có thể nói Sometsuke là loại gốm lâu đời nhất của thương hiệu Imari. Đặc điểm độc đáo của gốm sứ Sometsuke là nền men trắng và những hoa văn, họa tiết, hình vẽ chỉ có độc nhất màu xanh.
Còn đối với gốm sứ Iro-e thì ngược lại, các họa tiết thường có nhiều màu sắc và hình dáng khác nhau, thông thường là hình phong cảnh, hoa lá, chim chóc, cây cối rất phong phú. Iro-e có lớp men màu phủ lên trên lớp họa tiết trang trí được vẽ và nung trước. Những màu men thường thấy ở gốm sứ Iro-e gồm đỏ, vàng kim, xanh nước biển và xanh lá cây.
Người Nhật thường không thường sử dụng tùy tiện gốm sứ Imari hay chỉ để bày biện. Để sử dụng đúng cách gốm sứ Imari đòi hỏi kỹ năng trang trí, bày biện những món ăn trên đồ gốm sứ và những món gốm sứ đó trên bàn sao cho hài hòa, đẹp mắt và phù hợp với không khí của bữa ăn.
Trần Minh Nhật